Аңыздар: Тұмау және тұмауға қарсы вакциналар туралы

Дереккөз: egu.kz

Тұмау дегеніміз не

Тұмау - бұл тыныс алу жүйесіне әсер ететін вирустық инфекция: мұрын, тамақ, бронх, өкпе. Тұмау жыл сайын маусымдық індеттерді тудырады. Көптеген адамдарда симптомдар температураның күрт жоғарылауымен, бұлшықет пен бас ауруымен, тамақтың ауырсынуымен, мұрынның ағуымен және жөтелмен бірге жүреді.

Егер адам белсенді өмір салтын ұстанса, теңгерімді тамақтанса және жоспарлы вакцинацияны ұстанса, онда тұмау белгілері оңай өтуі мүмкін және сауығуы бір-екі аптадан болуы мүмкін.

Алайда, вирус созылмалы аурулары бар адамдарды өлімге әкелуі мүмкін. Жыл сайын маусымдық тұмаудың өршуі, өлімге әкелетін ӨСОА, жүрек және бүйрек жеткіліксіздігінің жалпы себебі болып табылады.

Тұмау вирусының үш типі бар:

Тұмау қалай таралады

Тұмау ауа тамшыларымен таралады: қоздырғышы бар сілекей мен шырыш тамшылары түшкіру мен жөтелмен бірге ауаға еніп, содан кейін басқа адамға жұғады. 

Бұл тамшылар айналадағы заттарға түсуі мүмкін: тұтқалар, пернетақталар, банкомат түймелері және т.б. Сондықтан тұмау кезінде қол гигиенасын сақтау өте маңызды.

Тұмау вирусын шошқа мен үйрек сияқты жануарлар мен құстар таратады. Мысал ретінде шошқа мен құс тұмауының эпидемиясын келтіруге болады.

Тұмауды қалай болдырмау керек

Алдын алудың ең тиімді әдісі — вакцинация. ДДҰ қауіпті аймақтағы халықтың келесі топтарына жыл сайынғы вакцинацияны ұсынады:

• жүктіліктің кез-келген кезеңіндегі жүкті әйелдер;
• 6 айдан 5 жасқа дейінгі балалар;
• 65 жастан асқан адамдар;
• созылмалы аурулары бар адамдар, әсіресе қант диабеті, ЖИА, АИТВ, 
• онкология;
• медицина қызметкерлері.

Жыл сайын тұмауға қарсы «дұрыс» вакцина қалай жасалады

Тұмау вирустары вакциналарға бейімделеді және жыл сайын мутацияға ұшырайды. Сондықтан тұмауға қарсы вакциналар штаммға байланысты жыл сайын өзгеріп отырады.

Штаммды анықтау және вакцинаны жасау үшін бүкіл әлемдегі ғылыми орталықтар жыл бойы тұмау туралы мәліметтер жинайды және алмасады.

Тек АҚШ-та CDC мәліметтері бойынша, 100-ге жуық вирусология және иммунология ғылыми-зерттеу орталықтары FDA-ға деректерді жіберу арқылы вирустық бөлшектердің айналымы мен үлгілерін бақылайды. FDA АҚШ үшін болашақ вакцинаның мазмұны туралы үкім шығарады. Содан кейін ДДҰ-мен бірлесіп әлемдік орталықтармен деректер алмасу үшін кездесулер өткізіледі.

Бағалау деректері талқылауға шығарылады: осы жылы солтүстік және оңтүстік жарты шарында вирустың қандай бөлшектері таралады. Осы деректердің негізінде вакциналарды дайындау бойынша ұсынымдар жасалады. Алайда, әр ел - өз елі үшін лицензияланған вакциналарға қандай штаммдар енгізілетіні туралы түпкілікті шешім қабылдайды.

Тұмауға қарсы вакцинаның негізгі түрлері

Аңыздар:

«Тұмау кәдімгі суық тиюмен бірдей»

Тұмау - бұл жедел респираторлық жұқпалы ауру, оның қоздырғышы бірнеше типтегі тұмау вирустары (А, В және С). Суық-бұл жедел респираторлық ауруларға (ЖРВИ) немесе жедел респираторлық вирустық инфекцияларға (ЖРВИ) қатысты ұжымдық термин. Бұл термин тұмауға ұқсас клиникалық көрінісі бар көптеген ұқсас ауруларды қамтиды, бірақ 200-ден астам басқа вирустар осы ауруларды тудырады. Тұмау - тамақтың ауыруы, мұрынның ағуы, түшкіру, қарлыққандық және жөтел сияқты қатты суықтың белгілерін тудыруы мүмкін. Тұмау, ең алдымен, тұмаудың ауыр асқынуларының дамуымен қауіпті - бронхит, пневмония, миокардит және т.б. Тұмау – суықтан гөрі қауіпті: CDC мәліметтері бойынша, 2019-20 тұмау маусымында кем дегенде 18 миллион медициналық қаралуға, 24000 өлімге және 410 000 ауруханаға әкелді.

«Менде тұмауға қарсы екпеден кейін тұмау пайда болды»

Вакцинаны енгізу тұмауды тудыруы мүмкін емес, өйткені оның құрамында тірі вирус жоқ. Вирус вакцинаның құрамына кірмес бұрын жойылып, тазартылады.

«Ағза кез-келген басқа респираторлық инфекция сияқты тұмауды жеңе алады»

Ағза шынымен вируспен күреседі, бірақ тұмау басқа ЖРВИ-ге қарағанда әлдеқайда ауыр және жиі ауыр асқынуларға әкеледі: бронхит, пневмония, миокардит және т.б. Егер сізде күшті иммунитет болса да және сіз үшін тұмау — бұл жай суық тию болса да, бұл басқалар үшін де солай болады дегенді білдірмейді. Вирус балаларға, қарттарға және созылмалы аурулары бар адамдарға қауіпті болуы мүмкін. Тұмау - өте жұқпалы. Егер ұжымда тұмаумен ауыратын науқас болса, қалғандары үшін жұқтыру қаупі едәуір артады. Адам алғашқы белгілер пайда болғанға дейін жұқпалы болады.

«Мен жүктімін және маған тұмауға қарсы вакцинаны алуға болмайды»

Тұмау репродуктивті жастағы жүкті емес әйелдерге қарағанда, жүкті әйелдерде ауыр ауру тудыруы мүмкін. Жүктілік кезіндегі иммундық жүйенің, жүрек пен өкпенің өзгеруі жүкті әйелдерді және босанғаннан кейінгі екі аптаға дейінгі кезеңде әйелдерді тұмаудың ауыр ағымына, оның ішінде ауруханаға жатқызуға әкелетін асқынуларға бейім етеді. Тұмаудың жиі кездесетін белгісі – бұл жүйке түтігінің ақауларымен және дамып келе жатқан баланың басқа да жағымсыз салдарымен байланысты қызба ауруы болуы мүмкін. 2018 жылы жүргізілген зерттеулер вакцина тұмаумен ауыратын жүкті әйелді ауруханаға жатқызу қаупін орташа есеппен 40% төмендететінін көрсетті. Жүкті әйелдерді вакцинациялау - балаларды туылғаннан кейінгі алғашқы бірнеше айда тұмаудан қорғауға көмектеседі.

«Вакцинаны жүрек-тамыр жүйесінің созылмалы аурулары бар адамдарға, ӨСОА-ға, қарт адамдарға егуге болмайды»

Керісінше, вакцина қауіпті топтарды асқынулардан және өлімнен қорғайды. Вакцина – бұл тірі тұмау вирусы енген кезде денені қорғауға қабілетті антиденелердің қажетті мөлшерін жеткілікті мөлшерде өндіретін антигеннің есептелген дозасы.

«Тұмау антибиотиктермен емделеді»

Тұмау - бұл вирустық инфекция. Антибиотиктер бактерияларға қарсы жақсы жұмыс істейді, бірақ вирустарға қарсы тиімсіз. Кейбір адамдарда бактериялық инфекция тұмаудың асқынуы ретінде дамиды. Егер тұмау белгілері созылса немесе нашарласа, онда ауруханада тексеруден өту керек. Егер бактериялық инфекция анықталса, дәрігер антибиотиктерді тағайындай алады.

«Егер жұмыртқаға аллергия болса, тұмауға қарсы екпе жасауға болмайды»

Бастапқыда вакциналарға арналған тұмау вирустары тауық эмбриондарында өсірілді. Бірақ 2016 жылдан бастап вакциналарды жасушаларда өсіруге рұқсат етілді. Алу әдісіне қарамастан, вакцина вирустары мұқият тексеріледі және адамдар үшін қауіпті емес. FDA мәліметтері бойынша, вакцинацияның 7,4 миллион жағдайының тек 10-ында анафилактикалық реакция болған және пациенттердің көпшілігінде жұмыртқаға аллергия болмаған. Бірақ, егер жұмыртқаның ақуыз компонентіне аллергия болса, онда вакцинациядан бұрын дәрігермен кеңескен жөн.